Nazio-egitasmoak gaurko munduan zentzurik baldin badu, hizkuntza propioa izateari zor dio zentzu hori. Nazio burujabe berri bat sortzeko dagoen arrazoi nagusia hizkuntza da, eta Flandrian ondo dakite horren berri: flandeserak jatorrizko nazio-kultura flandiarraren erreferentzia-mugak zedarritzen ditu, muga horien barruan bizi da Flandes herria, muga horien barruan hartzen du zentzua eta esanahia flandiar izatearen nazio-identitateak. Askatasunaren mugak dira horiek: nork bere herri izaera historikoaren iturritik datorren izaera zaharra etengabe berritzeko egitasmo iraultzailea. Ez baitago gaur munduan iraultza handiagorik milaka herriren herio-bideari aurre egitea baino. 

Esan bezala, gaurko munduan abertzaletasunak edo nazionalismoak zentzurik baldin badu, hizkuntza da zentzu-iturri nagusia. Joan F. Mirak ondo dioen bezala, batzuetan katalanek zer nahi duten jakingo balute, kulturaz, sinboloz eta hizkuntzaz gehiago hitz egingo lukete, eta gutxiago diruaz eta auzi fiskalez. Nazionalismo ekonomikoak ez du gaitasunik gaurko munduan nazio-identitatea eraikitzeko. Hain zuzen, gaurko naziotasunaren muina diren gai horietaz mintzatu zitzaigun Ganteko Unibertsitateko irakasle emeritua, Robert Senell jauna, duela zenbait urte gure artera etorrita (Egunkaria, 1995-07-25). 

Flandrian ez dute sinesten gurean nagusi den ideologia iruzurgilean: alegia, balizko elebitasun sozialaren onuran. Izan ere: 

«Ba al dago horrelakorik? Posible ote da elebitasun orekatua, bi hizkuntzetako bat bestea baino askoz indartsuago denean? Guk, flandriarrok, garbi ikusi dugu gure hizkuntz eta kultur mugak ditugunetik askoz sendoagoa dela flandrieraren egoera». 

Arrain handiak arrain txikia jaten du nazio-hizkuntzen arteko lehian. Gurean ere ondo dakigu zertan diren proiektu elebidunak: hedabide elebidunetan erdara nagusitu da erabat euskara hondar-hizkuntza bihurtzeraino, hezkuntza-egitasmo elebidunetan beste horrenbeste suertatu da, eta berdin-berdin gertatu da euskara suspertzeko hartu diren ekimen elebidun guztietan. Hizkuntza hegemonikoari lekurik ematen bazaio, zulo beltzarena egiten du hark bere eremupeko hizkuntzarekin. Batzuetan errealismoaren izenean zuritzen da elebitasun leloa, bestetan aniztasunaren edo demokraziaren izenean. Jatorrizko hizkuntzaren eta kulturaren aurkako etnozidioa zuritzeko behar dituen aurpegi guztiak hartuko ditu ideologia elebidunaren lekuan lekuko ahotsak. Eskuinean zein ezkerrean. 

Jatorrizko herri-hizkuntzak salbatzea, horra mundu zabaleko erronka. Senellek, besteak beste, zera ohartarazi zigun auzi horri dagokionez: 

«Lehena da hizkuntza eta kultur mugen delimitazio politikoa. Esparru horretan hizkuntza eta kultura jakin bat duen herri homogeneo bat dago». 

Herria homogeneo samarra izango da, jakina, gauzak garaiz egiten badira. Munduko hiztun-herri menderatu gehienak berandu baitabiltza dauden atakatik ateratzeko. Jadanik herri desegituratuak dira, barne-trinkotasunik gabeak, asimilatuak, jatorrizko izaera galtzear dutenak. Baina, zorionez, Flandrian bederen, garaiz egin dituzte gauzak, eta Barandiaranek zioen moduan, flandriarrek munduko lorategian bere lorea, landare berezia, landatu ahal izango dute aniztasunaren, tolerantziaren eta demokraziaren onerako. Lore horrek, Senellek ederki dioen bezala, bere buruaren jabe izan behar du inolako tranpa eta iruzurrik gabe: hizkuntzaren nazioari politikaren nazioa zor zaio.

Senelleren bigarren oharra: 

«Bigarrena da inondik ere ez onartzea hizkuntz eskubiderik kanpotik, alegia, milioika hiztun dituen hizkuntzatik datorrenari eta gure artean bizi nahi duenari; historikoki gertatu baita hizkuntza handi eta indartsu horiek hizkuntza txikiak suntsitzeko joera izan dutela. Arau orokorra da, horixe egin du frantsesak bretoierarekin, proventzerarekin eta baita euskararekin ere». 

Zer esan nahi du horrek Hegoaldeko euskal herrira begira jarrita? Espainiatik Hegoaldera etorri diren etorkinak, salbuespenak salbuespen, ez direla izan etorkinak, kolonoak baizik, eta humanismo merkearen interpretrazioa ez dela gai izan herri-hizkuntza eta kulturaren etnozidioan fenomeno horrek eragin duen hondamendia zorrotz antzemateko. Etorkinen arazoa eta kolonialismo linguistikoa bereizteko gai ez den ideologia ez da batere humanista, ankerra baizik: menderatzailea eta menderatuaren arteko harremanak aldez edo moldez ezkutatu nahi dituenak ez baitu beste izenik merezi. Ondorio errealak dira kontuan hartu behar direnak, ez balizko asmo zintzoak. Eta ondorio errealak hemen eta munduan antzekoak dira: estatuaren ezpaleko diren gizarte zibil hegemonikoen kolaboraziorik gabe ez zela gertatu den hizkuntza eta kultura-identitateen hondamendirik gertatuko. 

Badakigu zein den bidea, benetako bidea, hizkuntz aniztasunaren bidea -bide batez: hizkuntz aniztasuna mundua hizkuntzaz anitza izatean datza, ez flandriarrak frantsesa jakitean edo euskaldunak espainieraz edo frantsesez bizitzean-, jakin nahi baldin badugu: 

«Sozialki elebakarra den lurraldea daukagu Flandrian eta hori da gure hizkuntzaren egoera hobetzeko bide bakarra. [...] Erabateko elebakartasuna, horixe da nire ustez Katalunia, Galizia eta Euskal Herrian denboraz egon daitekeen irtenbide bakarra, bakoitzak berezko kultura eta hizkuntza dituela. Seguru nago horretan». 

Hizkuntz aniztasuna ez datza hizkuntza hegemoniko bakan batzuk dakizkiten hiztunak sortzean. Hizkuntza hegemonikoak baizik ikasten eta erabiltzen ez dituzten hiztunek ez dute ezer egiten hizkuntz aniztasunaren alde; aitzitik, hizkuntz inperialismoaren engranajea koipetzea dute eginkizun. Ea, bada, behingoz, hizkuntz inperialismori aurre egiteko estrategia begiz jotzen dugun. Flandria dugu eredu.